Skip to main content

Aanbevelingen voor OCW-beleid uit het onderzoeksrapport van Jaap Scheerens (Oberon): Hefbomen voor kwaliteitsverbetering in het onderwijs.

Met interesse las ik het onderzoeksrapport van Oberon, onder leiding van Jaap Scheerens e.a., uitgevoerd in opdracht van het Ministerie van OCW. In deze blog een samenvatting van de aanbevelingen uit dit 149 pagina’s tellende rapport. De goede lezer komt eerst een inkopper tegen: de noodzaak van het terugdringen van het lerarentekort. Maar vervolgens komt gepersonaliseerd leren onder vuur te liggen en wordt vakkennis weer centraal gezet. 

Scheerens onderzocht in eerste instantie welke factoren effectiviteits-bevorderend zijn voor het funderend onderwijs. Als basis van het onderzoek nam hij de drie systeemniveaus in het onderwijs onder de loep, te weten: 1) het micro-niveau: het onderwijzen zelf, 2) het meso-niveau: het schoolbeleid en de schoolorganisatie, 3) het macro-niveau: het overheidsbeleid. In het rapport zelf is op pagina 10 een overzichtelijke tabel te vinden van deze factoren. 

Maar interessanter nog vond ik de vraag van OCW om op basis van het onderzoek ook beleidsscenario’s te formuleren voor overheidssturing met het achterliggende idee dat ‘maatregelen op macro-niveau bedoeld zijn om het primaire proces op micro-niveau in positieve zin te beïnvloeden’. De sturing is uiteindelijk gericht op verhoging van de onderwijskwaliteit en ook op vermindering van ongelijkheid.

De scenario’s die Oberon uitwerkte, bieden in feite een drieledige benadering voor de verbetering van de onderwijskwaliteit in Nederland: op alle drie de fronten is actie gewenst. Goed om in het achterhoofd te houden, trouwens, is het feit dat de overheid niet op alle fronten directe invloed kan uitoefenen op de onderwijskwaliteit, vanwege de grote autonomie van scholen en het systeem van lumpsum financiering. 

Hieronder de drie scenario’s:

Scenario 1    Basis op orde

  • Zorg voor goede arbeidsvoorzieningen voor leraren om het lerarentekort terug te dringen.
  • Zorg voor goede initiële lerarenopleiding met focus op vakkennis, effectieve instructie, toetsing en feedback en niet te veel aandacht voor secundaire taken zoals onderzoek en onderwijsontwikkeling.

Scenario 2    De kracht van gestructureerd onderwijs

  • Kapitaliseer op de kracht van ‘gestructureerd onderwijs’ en de ondersteuning daarvan op meso- en macro-niveau. Dit is geheel in lijn met de bevindingen uit het rapport van de commissie Dijsselbloem uit 2008, waarin onderwijs gebaseerd op het sociaal constructivisme, zoals het ‘nieuwe leren’, werd gezien als ‘de ineffectieve tegenhanger van gestructureerd onderwijs’. Scheerens stelt dat voorkomen zou moeten worden dat ‘niet-effectieve vormen van onderwijs een te grote invloed hebben’, zoals ook het huidige ‘gepersonaliseerde leren’. 
  • Scheerens geeft aan dat nader onderzoek nodig is om te beoordelen of de aanbevelingen om gestructureerd onderwijs te stimuleren van de commissie Dijsselbloem nog steeds actueel zijn, zoals: de invoering van leerstandaarden, een duidelijke functie van de centrale eindexamens, verscherpt toezicht door de onderwijsinspectie en een vakgericht kerncurriculum. 

Scenario 3    ‘Indirecte beïnvloeding via examenvoorbereiding en uitlijning van het curriculum’

  • Ontwikkel kwalitatief hoogstaande eindtoetsen en examens om invloed uit te oefenen op de inhoud van het onderwijs, waardoor het curriculum meebeweegt: ‘uitlijnt’.
  • Houd schoolbesturen verantwoordelijk voor de kwaliteit van hun onderwijs met de eindtoetsen en de eindexamens als basis.
  • Ontwikkel een voorlichtingscampagne over de kennis van instructie-effectiviteit.

Hoe verder?

Ik ben heel benieuwd of deze aanbevelingen inderdaad iets zullen betekenen voor het Nederlandse onderwijsbeleid. Gaan de lerarensalarissen bijvoorbeeld straks omhoog? En zal dat inderdaad de oplossing blijken voor het lerarentekort? 

Wordt ‘gestructureerd onderwijs’ weer onderdeel van het curriculum van lerarenopleidingen? En hoe wordt daarop toegezien? Wordt ‘gestructureerd onderwijs’ opgenomen in het toetsingskader van de onderwijsinspectie? Hebben deze aanbevelingen invloed op de uitgangspunten van curriculum.nu en de daarin verwerkte 21st Century Skills? En, last but not least, komt er een nieuwe Commissie Dijsselbloem?

Wat betreft het terugdringen van het lerarentekort is volgens mij nog aanvulling nodig. Recentelijk legden namelijk onderzoekers N. de Jong-Kroon, M. Vermeulen, & E. Vrieling-Teunter van de OU, 78 studies naast elkaar over schoolfactoren die een rol spelen bij de vertrekintentie onder leraren. Het onderzoek laat zien dat ‘de steun van de leidinggevende op schoolniveau één van de belangrijkste factoren is om leraren binnenboord te houden. Leraren die zich gesteund weten door hun leidinggevende in de uitvoering van hun werk, die worden behandeld als professionals, en die zich gewaardeerd en aangemoedigd voelen, zijn minder geneigd om hun baan in het onderwijs op te zeggen dan leraren die dit niet zo ervaren.’ Interessante uitkomsten en ook interessant voor OCW en de inspectie om zich over te beraden.

Bronnen

Wil je met jouw school ook aan de slag met goed werkgeverschap? Meld je per mail of telefonisch aan voor een kennismakingsgesprek: info@topwerkgever-vo.nl of 06 2862 0793